Το SS Burdigala κατασκευάστηκε το 1897 για την Γερμανική ναυτιλιακή εταιρεία, την NDL (Norddeutscher Lloyd), Norddeutscher Lloyd και αρχικά ονομαζόταν SS Kaiser Friedrich. Με σκοπό να κυριαρχήσει στη διαδρομή του Βόρειου Ατλαντικού, ήταν ένα κόσμημα, με πολυτελή σαλόνια και εγκαταστάσεις αναψυχής, φαρδιά καταστρώματα και χωρητικότητα 1.350 επιβατών. Ωστόσο, έγινε φανερό από την αρχή ότι το SS Kaiser Friedrich δεν είχε την ταχύτητα που απαιτείται για να διασχίσει τον Ατλαντικό εντός του ορίου των έξι ημερών που είχε θέσει η εταιρεία. Αυτή η αδυναμία σήμανε καταστροφή για το πλοίο της γραμμής, το οποίο εγκαταλείφθηκε για 12 χρόνια στο λιμάνι του Αμβούργου, αποτελώντας το σύμβολο ενός μεγάλου οράματος αλλά και μιας θεαματικής αποτυχίας. Τελικά την ανέλαβε η Γαλλική εταιρεία Sud-Atlantique το 1912 και μετονομάστηκε σε SS Burdigala. Στη συνέχεια, το πλοίο επιτάχθηκε για υπηρεσία στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και μετατράπηκε σε οπλιταγωγό.

Η επίταξη του S/S Burdigala από τη Γαλλική κυβέρνηση σηματοδοτεί την έναρξη της τελευταίας περιόδου του πλοίου. Τα μεγάλα προβλήματα που είχαν αντιμετωπίσει οι εταιρείες Norddeutscher Lloyd και Compagnie de Navigation Sud-Atlantique στο πρόσφατο παρελθόν, με σημαντικότερο τη μεγάλη κατανάλωση του σε γαιάνθρακα, δεν ήταν τόσο σημαντικά κατά την περίοδο αυτή για το πλοίο. Η Γαλλική κυβέρνηση ήθελε να χρησιμοποιήσει κάθε διαθέσιμο μέσο για να υποστηρίξει τις πολεμικές της δραστηριότητες και φυσικά η κατανάλωση καυσίμων δεν ήταν θέμα.  

Η Γαλλική κυβέρνηση χρησιμοποίησε το Burdigala ως οπλιταγωγό και μεταφοράς εφοδίων από τη μεσογειακή Γαλλική πόλη Τουλόν προς τα Δαρδανέλια και τη Θεσσαλονίκη. Η πρώτη καταχώρηση μεταφοράς με άμεση αναφορά στο όνομα του πλοίου ήταν στις 9 Νοεμβρίου^ης του 1914 στην Toulon όπου στο Burdigala άρχισε η επιβίβαση του 14ου τάγματος του 2ου συντάγματος των Zouaves (14e Bataillon du 2e Regiment de Zouaves). Τον Δεκέμβρη του 1915 το πλοίο χαρακτηρίστηκε σαν βοηθητικό καταδρομικό (Croiseur Auxiliaire) και εξοπλίστηκε με Q.F. πυροβόλα και με τέσσερα κανόνια διαμετρήματος των 140 χιλιοστών (5,5 ιντσών), τα οποία τοποθετήθηκαν, ανά ζευγάρια, στην πλώρη και στην πρύμνη.

Το 1915 και το 1916, μέχρι και την βύθιση του, το πλοίο συνέχισε να μεταφέρει στρατό στα Δαρδανέλια και στην Θεσσαλονίκη η οποία αποτελούσε την βάση των δυνάμεων της Entente στα Βαλκάνια. Η διαδρομή που ακολουθούσε ξεκινούσε από την Toulon όπου περνώντας νότια της Σαρδηνίας και της Σικελίας έπιανε πρώτο σταθμό στην La Valetta, της Μάλτας, για να συνεχίσει περνώντας τον κάβο Μαλέα προς τον Πειραιά και από εκεί, μέσω του στενού της Κέας, προς την Θεσσαλονίκη. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί ότι η Ελλάδα, μέχρι την κήρυξη του πολέμου ενάντια στις ενωμένες γερμανικές, Αυστροουγγρικές, βουλγαρικές και τουρκικές δυνάμεις, στις 25.11.1916, από την κυβέρνηση Βενιζέλου, ήταν χώρα ουδέτερη και κάθε ενέργεια στο έδαφος και στην θαλάσσια επικράτεια της ήταν υπόθεση, τουλάχιστον θεωρητικά, μόνο των στον πόλεμο εμπλεγμένων δυνάμεων.

Στις 13 Νοεμβρίου του 1916 το πλοίο ξεκίνησε άδειο από την Θεσσαλονίκη με προορισμό την Toulon για την παραλαβή στρατού και πολεμικού υλικού. Κυβερνήτης του πλοίου ήταν ο έφεδρος υποπλοιάρχος Francois Rolland και υπεύθυνος των μηχανών ο αρχιμηχανικός August Richard. Την επόμενη ημέρα, 14η Νοεμβρίου, στις 10 και 45 το πρωί, ενώ το πλοίο βρισκόταν δυο περίπου ναυτικά μίλια νοτιοδυτικά του ακρωτηρίου Άγιος Νικόλαος, της νήσου Κέας, σημειώθηκε έκρηξη στην δεξιά πλευρά του μεσοκάραβου από την οποία πλημμύρησε το μηχανοστάσιο. Ενώ το πλοίο είχε πάρει αρχικά μια κλήση τεσσάρων μοιρών και ο κυβερνήτης του, έφεδρος υποπλοιάρχος Rolland, ήλπιζε ότι δεν θα βυθιστεί, 20 λεπτά αργότερα η κατάσταση άλλαξε καθώς το νερό εισχώρησε στο εμπρός από τις μηχανές βρισκόμενο δεύτερο λεβητοστάσιο του πλοίου. Η κλίση του S/S Burdigala αυξήθηκε με αποτέλεσμα ο κυβερνήτης να διατάξει την εγκατάλειψη του. Αμέσως το πλήρωμα, κάτω από την επίβλεψη του κυβερνήτη, του αρχιμηχανικού και του δεύτερου αξιωματικού Mercier, έριξε τις σωστικές λέμβους στο νερό και εγκατέλειψε το πλοίο. Μετά από 15 λεπτά της ώρας, αφότου δόθηκε η διαταγή εγκατάλειψης από τον κυβερνήτη, το S/S Burdigala κομμένο στα δυο από μια δεύτερη έκρηξη βυθιζόταν έξω από τις βορειοδυτικές ακτές της Κέας στο βάθος των 76 μέτρων. Αιτία της βύθισης του πλοίου υπήρξε η πρόσκρουση σε νάρκη του ναρκοπεδίου αριθμός 32 το οποίο είχε ποντιστεί από το γερμανικό υποβρύχιο U 73 (κυβερνήτης ανθυποπλοίαρχος Gustav Siess) την 28η Οκτωβρίου 1916. Μια βδομάδα μετά την βύθιση του S/S Burdigala, την 21.11.1916, θα βυθιζόταν σε μικρή απόσταση από αυτό και με τον ίδιο ακριβώς τρόπο το βρετανικό νοσοκομειακό πλοίο HMHS Britannic μετά από πρόσκρουση σε νάρκη του ίδιου ναρκοπεδίου.

Το S/S Burdigala υπήρξε ένα πλοίο το οποίο αν και απέτυχε να ανταπεξέλθει στην πιο βασική προϋπόθεση της παραγγελιοδόχου εταιρείας, την ανάπτυξη της ενδεικτικής ταχύτητας του στους 22 κόμβους, παραμένει στην ιστορία της ναυτιλίας ως σημείο αναφοράς λόγω ακριβώς της αποτυχίας του αυτής. Μέσα από την ιστορία του αναδεικνύεται αφενός η δράση των ναυτιλιακών επιχειρήσεων, σε σχέση με την τεχνογνωσία, το εμπόριο, το κέρδος, τις κοινωνικές δομές και την πολιτική, κατά την πρώτη περίοδο ακμής της βιομηχανοποιημένης οικονομίας, αφετέρου σκιαγραφείται, μέσα από τα ταξίδια του και τους μακροσκελείς καταλόγους των επιβατών που μετέφερε, ένα μέρος της ιστορίας της υπερατλαντικής μετανάστευσης, όχι μόνο προς την βόρεια αλλά και προς την νότια αμερικανική ήπειρο. Το τραγικό του τέλος βρίσκεται άμεσα συνυφασμένο με την κοινωνική και πολιτική κρίση των αρχών του 20ου αιώνα, εκφρασμένη μέσα από την ένοπλη σύγκρουση η οποία μοιραία οδήγησε στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, η δε η γειτονία του και κοινή ιστορική του μοίρα με το νοσοκομειακό ατμόπλοιο HMHS Britannic , το καθιστά ως έναν από τους τελευταίους μεγάλους μάρτυρες που σημαδεύουν το τέλος των ιστορικών υπερωκεανείων που έδρασαν και απωλέσθηκαν στην ανατολική Μεσόγειο κατά την διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τέλος το S/S Burdigala είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ιστορικό ναυάγιο των ελληνικών θαλασσών -μετά το γειτονεύον ναυάγιο του HMHS Britannic- το οποίο έχει καταδυθεί, ερευνηθεί και τεκμηριωθεί.

Δημήτρης Γκαλόν