Μεταλλευτικές και μεταλλουργικές εγκαταστάσεις στην περιοχή της Δάρδεζας τέλος 19ου και αρχές 20ου αιώνα. Ιστορικό των Μεταλλείων και Καμίνων της Δάρδεζας. Από το 1887 αρχίζει την εκμετάλλευση μαγγανιούχων και μολυβδούχων σιδηρομεταλλευμάτων. Τα Μεταλλεία της Δάρδεζας είναι από τα παλαιότερα που παράγουν σιδηρομεταλλεύματα στην ελληνική επικράτεια. Βρίσκονται στο βορειότερο και ανατολικό μέρος της μεταλλευτικής ζώνης του Λαυρίου, μαζί με τα Μεταλλεία Νικία (ΕΜΛ), Σπηλιαζέζας, και Βρωμοπουσίου.

Κατά τους Κορδέλλα και Γούναρη το μετάλλευμα βρίσκεται σε διακοπτόμενες παράλληλες στρωματοειδείς φλέβες ή ασκοειδείς κοίτες με μήκος 10-25m και πάχος 3-6m. Τα σώματα του μεταλλεύματος επαναλαμβάνονται με διεύθυνση ΒΑ-ΝΔ σε μήκος πολλών χιλιομέτρων μέσα σε ασβεστόλιθο. Στην ορυκτολογική τους σύσταση είναι μαγγανιούχος σιδηρίτης και μαγγανιούχος υδραιματίτης- λειμωνίτης με 10-18%Μn και 30-40, περιέχουν δε και φλεβίδια γαληνίτη. Ειδικά στη Διψέλιζα (ΓΕΜΛ), εντοπίζονται μέσα στα μεταλλεύματα μολύβδου φωλιές μαγγανιούχων μαζών πάχους ως 30m με 30-40% μαγγάνιο. Τα μεταλλεύματα του σιδήρου, ως οξειδωμένα μεταλλεύματα, συναντώνται στα ανώτερα στρώματα της μεταλλοφορίας του Λαυρίου, δηλ. κυρίως στην πρώτη και στη δεύτερη μεταλλοφόρο επαφή της Λαυρεωτικής.

Κατά τον Αργυρόπουλο το κύριο μετάλλευμα της βορειοανατολικής μεταλλευτικής ζώνης του Λαυρίου είναι μαγγανιούχος σίδηρος με μέση περιεκτικότητα 37-40% σίδηρο και 12-13% μαγγάνιο. Δευτερεύοντα προϊόντα είναι μεταλλεύματα γαληνίτη μέσης περιεκτικότητας 6-45% μολύβδου και μολυβδούχα μεταλλεύματα μέσης περιεκτικότητας 8-12% μολύβδου. Τα Μεταλλεία της Δάρδεζας αναπτύχθηκαν σε αρχική παραχώρηση εκτάσεως 14,612.378 στρεμμάτων προς τους Οικονόμου και Δροσόπουλο (Δήμαρχο Κερατέας κατά τον 19ο αιώνα), στην περιοχή Δασκαλειό, με το από 9/10/1876 Βασιλικό Διάταγμα που αφορούσε σε δικαίωμα εκμετάλλευσης μολύβδου, ψευδαργύρου και χαλκού. Το δικαίωμα εκμετάλλευσης σιδηρομεταλλευμάτων στην ίδια περιοχή παραχωρήθηκε μία δεκαετία αργότερα, βάσει του νόμου ΑΦΚΕ΄του 1887, με τον οποίο αποφασίσθηκε να φορολογείται το εξαγόμενο μετάλλευμα ιδιαιτέρως με 1 ½ επί της ακαθαρίστου αξίας του. Κατά το 1888 ακολούθησαν και άλλες παραχωρήσεις σιδηρομεταλλευμάτων προς διάφορους ιδιώτες σε γειτονικές περιοχές. Μέχρι το τέλος του 1889 η συνολική παραγωγή μαγγανιούχων σιδηρομεταλλευμάτων των μεταλλείων της Δάρδεζας δεν είχε υπερβεί τους 50,000 τόνους. Αλλά από το 1888 η Εταιρεία εκμισθώθηκε στον Ι.Β.Σερπιέρη, ο οποίος και δρομολόγησε την συστηματική εκμετάλλευσή τους. Τελικά, η ύπαρξη πολλών παραχωρήσεων από διάφορους ιδιώτες στην ίδια περιοχή, απετέλεσε κίνητρο για την ίδρυση το 1893 της Εταιρείας «Δάρδεζα-Δασκαλειό», με συμμετοχή ιδιωτών (Μακρυγιάννης, Παχύς, Δροσόπουλος, Κορδέλλας, Ι.Β.Σερπιέρης) με ποσοστό 77% και της ΓΕΜΛ με ποσοστό 23%. Το ιδρυτικό κεφάλαιο ήταν σημαντικό, 3 εκατομμύρια δραχμές, ενώ οι μέτοχοι εκχώρησαν τις παραχωρήσεις τους και τον υπάρχοντα εξοπλισμό (εγκαταστάσεις, καμίνους και σιδηροδρόμους) στη νέα Εταιρεία. Η Εταιρεία είχε τα Μεταλλεία της μεταξύ των Μεταλλείων Νικίου (ΕΜΛ) και των πλουσίων παραχωρήσεων της Γαλλικής Εταιρείας της Διψέλιζας . Το Διοικητικό Συμβούλιο της Εταιρείας είχε την έδρα του στην Αθήνα και αντιπροσωπεύονταν από τον εντεταλμένο σύμβουλο Φερδινάνδο Σερπιέρη.Η Εταιρεία με την προαναφερθείσα Εταιρική της μορφή δεν διήρκεσε πολύ.

Πέντε χρόνια αργότερα, το 1908, η Εταιρεία απορροφήθηκε από την κραταιά ΓΕΜΛ . Τις περισσότερες πληροφορίες για την Γαλλο-ελληνική Εταιρεία Δάρδεζα μας άφησε ο Α. Κορδέλλας, ο οποίος ήταν βαθύς γνώστης των πραγμάτων του Λαυρίου, αλλά προσέτι και ο ίδιος μέτοχος της Εταιρείας. Μας πληροφορεί λοιπόν ότι η γαλλο-Ελληνική Εταιρεία Δάρδεζα αμέσως μετά την ίδρυσή της κατασκεύασε μεταλλοπλύσιο, δηλ. όπως λέμε σήμερα πλυντήριο ή εγκαταστάσεις μηχανικής προπαρασκευής μεταλλευμάτων. Μας πληροφορεί, επίσης, ότι η Εταιρεία εγκατέστησε πολυπληθείς φρεατώδεις καμίνους για την πύρωση των μεταλλευμάτων. Στις καμίνους αυτές, που βρίσκονται σε μικρή απόσταση από τον χώρο των Μεταλλείων, γίνονταν η πύρωση των χονδρών τεμαχίων του σιδηρομεταλλεύματος. Πρόκειται ασφαλώς για τις καμίνους στις οποίες αναφέρεται το παρόν άρθρο. Αναφέρει επίσης ο Γούναρης ότι η πύρωση γίνονταν και σε «άλλας καμίνους συστήματος Pelatan”. Οι κάμινοι τύπου Pelatan χρησίμευαν προφανώς για την πύρωση των κόνεων και των λεπτών κλασμάτων του μεταλλεύματος επάνω σε δονούμενη κλίνη. Ο Γούναρης τις χαρακτηρίζει ως καμίνους λικνιζομένης εσχάρας. Δηλ. το ωμό μετάλλευμα τροφοδοτούνταν σε λεπτό στρώμα και προωθούνταν συνεχώς από την είσοδο προς την έξοδο της καμίνου με τη βοήθεια ασύμμετρων δονήσεων (αργής προς τα εμπρός, απότομης προς τα πίσω) επάνω σε μεταλλική εσχάρα. Κατά την διαδρομή του μέσα από την κάμινο η φρύξη ολοκληρώνονταν. Σύμφωνα, πάντα, με τις πληροφορίες Κορδέλλα, η εταιρεία εισήγαγε στα Μεταλλεία της ηλεκτροκίνητα διατρητικά μηχανήματα συστήματος Siemens. Η πληροφορία αυτή είναι σημαντική, διότι αποκαλύπτει ότι υπήρχε ηλεκτροδότηση των Μεταλλείων και κατά πάσα πιθανότητα των Μεταλλουργικών εγκαταστάσεων που βρίσκονταν σε απόσταση 200-300 μέτρων από τα Μεταλλεία. Η νέα Εταιρεία δημιούργησε, επίσης, υποδομές, συνδέοντας σιδηροδρομικώς τα Μεταλλεία με το λιμάνι Αγίου Νικολάου, παρά τον όρμο Θορικού. Σιδηροδρομικές διακλαδώσεις συνδέονταν με την γραμμή σιδηροδρόμου Αττικής (Αθηνών-Λαυρίου) και μετέφεραν τα προϊόντα της Εταιρείας από τα κέντρα εκμεταλλεύσεως στα κέντρα καταναλώσεως (δηλ. τα Μεταλλουργεία Λαυρίου της ΕΜΛ και της ΓΕΜΛ) και στην δική της αποβάθρα φορτώσεως για εξαγωγή στο εξωτερικό. Κατά τους Κακαβογιάννη οι εγκαταστάσεις του λιμανιού σώζονταν ακέραιες στο Φραγκολίμανο μέχρι το 1969, οπότε καταστράφηκαν από την ΔΕΗ για την κατασκευή του θερμοηλεκτρικού εργοστασίου της.