Υποβρύχια Εξερέυνηση
Το Ορυχείο των Σκλιβών
Η αναζήτηση για την πλήρη εξερεύνηση αυτού του ορυχείου ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2019, όταν κατά τη διάρκεια του έργου της υποβρύχιας εξερεύνησης των ορυχείων του Λαυρίου (2019-2020), η ομάδα έλαβε πληροφορίες από τον κ. Βασίλη Στεργίου για μια εγκαταλελειμμένη μηχανή υποβρυχίως χωρίς να μπορεί να παρέχει τότε την ακριβή τοποθεσία. Χρησιμοποιώντας παλιούς χάρτες της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων του Λαυρίου, η ομάδα ξεκίνησε πρώτα μια έρευνα με την επίσκεψη στην εργασία νούμερο 80, με καταδύσεις τότε σε τρία διαφορετικά πλημμυρισμένα τμήματα. Παρόλο που αυτές οι καταδύσεις κατάφεραν να αποκαλύψουν καινούργια υποβρύχια τμήματα, η αποστολή απέτυχε τότε να εντοπίσει την μηχανή ή τυχόν υπολείμματα άλλων εργαλείων εξόρυξης. Ένα χρόνο αργότερα, τον Σεπτέμβριο του 2020, με νέες πληροφορίες από τον κ. Κώστα Παπαθανασίου, πρώην εργαζόμενο στα ορυχεία, η ομάδα αποφάσισε να εξερευνήσει την εργασία των Σκλιβών. Με αυτόν τον τρόπο έγιναν νέες ανακαλύψεις, όπως η εύρεση της μηχανής υποβρυχίως και η αποκάλυψη ενός μεγάλου συγκροτήματος στοών κρυμμένων κάτω από το νερό.
Οι εργασίες γεώτρησης στο πηγάδι των Σκλιβών ξεκίνησαν μεταξύ του 1920 και 1930. Οι μεταλλωρύχοι έφτασαν στην 3η μεταλλευτική επαφή όπου έγινε μερική εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων και στη συνέχεια οι στοές αυτές εγκαταλείφθηκαν. Στις αρχές της δεκαετίας του 1970 έγιναν γεωτρήσεις στην περιοχή περιμετρικά του πηγαδιού και βρέθηκαν νέα πλούσια κοιτάσματα μεταλλεύματος. Με αυτή την ανακάλυψη το 1973 αποφασίστηκε να διανοιχτεί ένα μεγάλο πέρασμα που να συνδέει το κεντρικό ορυχείο 80 με το πηγάδι των Σκλιβών. Η εργασία αυτή λειτούργησε τέσσερα χρόνια έως το 1977 όταν τελικά εγκαταλείφθηκε. Τις πληροφορίες αυτές έδωσε στην ομάδα ο κύριος Κώστας Παπαθανασίου, ο οποίος ήταν μηχανικός και εργάστηκε σε αυτά τα ορυχεία για πάρα πολλά χρόνια. Έδωσε πρόσθετες πληροφορίες, ότι η μηχανή που χρησιμοποιείται για την εξαγωγή του μεταλλεύματος η οποία γινόταν πάνω σε μεγάλα βαγόνια και διάφορα άλλα εργαλεία εξόρυξης, αφέθηκαν στη θέση τους όταν ο υδροφόρος ορίζοντας άρχισε να ανεβαίνει εως ώτου να πλημμυρίσει και να σφραγίσει για πάντα το ορυχείο.
Το πηγάδι την δεκαετία του 60. Διακρίνεται το βαγόνι και τα ξύλινα υποστειλώματα τα οποία κατέβαζαν στην εργασία των Σκλιβών.
H φωτογραφία παραχωρήθηκε απο τον Μιχάλη Φίτρο. Αρχείο: Μάρκος Νίνος.
Το πηγάδι στο ορυχείο των Σκλιβών φτάνει τα 202 μέτρα βάθους από την επιφάνεια σύμφωνα με τα αρχεία της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου. Η ομάδα στις 17 Απριλίου του 2021 μέτρησε το πηγάδι από την επιφάνεια μέχρι τον πυθμένα στα 135 μέτρα. Στο παρελθόν μπαζώθηκε ένα τμήμα του πηγαδιού το οποίο εξηγεί αυτήν την διαφορά. Η πρόσβαση σε αυτό το επίπεδο είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς από το ενάμιση χιλιόμετρο περίπου που απαιτείται για να φτάσει η ομάδα στο πλημμυρισμένο τμήμα, το μεγαλύτερο μέρος βρίσκεται σε απότομη πλαγιά με κλήση 40 μοιρών. Εκτός από τη μεταφορά του καταδυτικού εξοπλισμού, μια άλλη δυσκολία είναι η προετοιμασία του εξοπλισμού όταν η ομάδα φτάσει τελικά στο σημείο κατάδυσης. Η είσοδος στο νερό βρίσκεται στο τέλος μιας απότομης πλαγιάς, οπότε όλος ο εξοπλισμός έπρεπε να προετοιμαστεί σε σχετικά σταθερό έδαφος πριν μεταφερθούν προσεκτικά όλα ένα ένα στους δύτες ώστε να ξεκινήσουν την υποβρύχια εξερεύνηση.
Στις επάνω φωτογραφίες βλέπουμε το πηγάδι όπως είναι σήμερα.
Οι φωτογραφίες παραχωρήθηκαν από τον Ηρακλή Κατσάρο απο το αρχείο του.
Οι δύτες Ερρίκος Κρανιδιώτης και Στέλιος Σταματάκης ετοιμάζονται για την κατάδυση στις 7 Σεπτεμβρίου του 2020. Φωτογραφία Ηρακλής Κατσάρος.
Στις 7 Σεπτεμβρίου του 2020 η ομάδα επισκέφθηκε την κεντρική γαλαρία στην περιοχή της Πλάκας. Υπό την καθοδήγηση έμπειρων εξερευνητών των ορυχείων της Λαυρεωτικής, του Ηρακλή Κατσάρου και Βασίλη Στεργίου, και με την βοήθεια των Άκη Πάλλη και Κώστα Ευθημιάδη η ομάδα κατέβηκε βαθειά στο ορυχείο ώστε να πραγματοποιηθεί υποβρύχια έρευνα και να εντοπίσει την εγκαταλειμμένη μηχανή. Η μηχανή πιστεύεται ότι εγκαταλείφθηκε στο ορυχείο όταν αυτό γέμισε με νερό από την άνοδο του υδροφόρου ορίζοντα στα τέλη της δεκαετίας του 70.
Αρχικά ο ένας δύτης μπήκε στο νερό και παρατήρησε το άνοιγμα από την επιφάνεια του νερού. Ήταν αμέσως εμφανές κοιτάζοντας μέσα από τη μάσκα ότι η υποβρύχια διέλευση έδειχνε να συνεχίζει ευθεία μπροστά. Αφού οι δύτες φόρεσαν τον καταδυτικό εξοπλισμό τους και ασφάλισαν μια γραμμή μίτο στην έξοδο, ξεκίνησε η κατάδυση.
Οι δύτες καταδύθηκαν και κολύμπησαν σε ευθεία πορεία για αρκετά μέτρα προτού φτάσουν σε μια μικρή σιδερένια σκάλα με 6 έως 7 σκαλοπάτια. Σε αυτό το σημείο η σήραγγα ακολούθησε μια κατεύθυνση προς τα κάτω και σε σύγκριση με άλλες καταδύσεις σε ορυχεία που έχει πραγματοποιείσει η ομάδα, το βάθος άρχισε να αυξάνεται προοδευτικά. Μετά από μόλις 10 μέτρα πορείας, οι δύτες ήταν ήδη σε βάθος 8 μέτρων. Οι δύτες επίσης παρατήρησαν πολλά συντρίμμια στο πάτωμα, όπως παλιοί σωλήνες, εργαλεία και ξύλα. Περαιτέρω πρόοδος μέσω ενός στενού ανοίγματος σε βάθος περίπου 12 μέτρων και η ομάδα μπήκε σε ένα άλλο πέρασμα προτού συναντήσει μια δεύτερη σκάλα. Αυτή ήταν πολύ μεγαλύτερη από την πρώτη. Είχε από 15 έως 20 σκαλοπάτια και κατεβαίνει κατακόρυφα σε μια πολύ μεγάλη γαλαρία.
Σε αυτό το σημείο οι δύτες συνεννοήθηκαν γρήγορα προς το ποια κατεύθυνση πρέπει να ακολουθήσουν. Το βάθος εδω υποβρυχίως ήταν στα 20 μέτρα. Ακολούθησαν τη διαδρομή που έδειχνε να φέρει τα περισσότερα συντρίμμια στο έδαφος για να ερευνήσουν τι ήταν αυτά. Περίπου μετά από άλλα 20 μέτρα συνάντησαν ένα βαγόνι. Ήταν η πρώτη φορά από τότε που η ομάδα άρχισε την υποβρύχια εξερεύνηση στα ορυχεία του Λαυρίου, πάνω από ένα χρόνο τώρα, που κατάφερε τελικά να εντοπίσει και να κινηματογραφήσει ένα βαγόνι υποβρυχιώς. Καθώς ένας από τους δύτες ασφάλιζε την γραμμή, έκανε νόημα στον άλλο δύτη δείχνοντας πίσω του. Η μηχανή είχε βρεθεί!
Η μηχανή που βρέθηκε υποβρυχίως στις 7 Σεπτεμβρίου το 2020. Φωτογραφίες Ερρίκος Κρανιδιώτης.
Μετά τη βιντεοσκόπηση της μηχανής οι δύτες συνέχισαν τη διαδρομή αποκαλύπτοντας σιδηροδρομικές γραμμές μέσα σε μια τεράστια γαλαρία. Οι δύτες έχοντας συνείδηση του αποθέματος του αέρα τους και έχοντας επιτύχει τον πρωταρχικό στόχο που ήταν να εντοπιστεί η μηχανή, ασφάλισαν το μίτο και επέστρεψαν προς την έξοδο (σκάλα). Εδώ οι δύτες ακολούθησαν σύντομα την αντίθετη κατεύθυνση εξερευνώντας μία από τις δύο άλλες σήραγγες που ανακαλύφθηκαν σε αυτήν την περιοχή έως ότου εξάντλησαν όλο το μίτο. Συνολικά, το μίτο που τοποθετήθηκε σε αυτήν την κατάδυση ήταν 130 μέτρα και το μέγιστο βάθος της κατάδυσης έφτασε τα 20 μέτρα. Η κύρια γαλαρία και οι σήραγγες που διακλαδίζονται, όλες βρίσκονται σε αυτό το βάθος. Η έξοδος από το τελευταίο στενό τμήμα γίνεται με μηδενική ορατότητα και οι δύτες φτάνουν στην έξοδο, ενθουσιασμένοι να μοιραστούν τα υπέροχα νέα με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας.
ΒΙΝΤΕΟ
Στις 30 Οκτωβρίου 2020 η ομάδα επισκέφτηκε το ορυχείο με την εταιρεία Landmark Loutridis για να πραγματοποιηθεί μια τρισδιάστατη χαρτογράφηση του στεγνού τμήματος. Ολόκληρη η διαδρομή χαρτογραφήθηκε από την είσοδο του ορυχείου έως την είσοδο στο νερό που οδηγεί στα πλημμυρισμένα τμήματα του ορυχείου.
ΒΙΝΤΕΟ
3D ΧΑΡΤΕΣ
Η τρισδιάστατη χαρτογράφηση στο πεδίο πραγματοποιήθηκε απο τον Γιάννη Ψαλτάκη Τοπογράφο Μηχανικό και την εταιρία Landmark Loutridis.
Οι παραπάνω απεικονίσεις δημιουργήθηκαν με το λογισμικό Cloud Compare απο τον Ερρίκο Κρανιδιώτη.
Κατά την πρώτη επίσκεψη οι δύτες ανακάλυψαν την μηχανή που άφησαν οι εργάτες όταν το ορυχείο εγκαταλείφθηκε και τελικά αυτό πλημμύρισε. Στις 27 Δεκεμβρίου του 2020 αποφασίστηκε να εξερευνηθεί η διαδρομή προς τα Βόρεια που είχε εξερευνηθεί ελάχιστα προς το τέλος της πρώτης κατάδυσης τον Σεπτέμβριο του 2020. Υποβρυχίως φαίνεται το ορυχείο αποτελείται από ένα τεράστιο συγκρότημα στοών που επεκτείνονται σε μεγάλο μήκος. H στάθμη του νερού είχε υποχωρήσει περίπου 6 με 7 μέτρα. Σύμφωνα με τους οδηγούς, τα επίπεδα νερού αλλάζουν κατά τη διάρκεια της σεζόν. Υψηλότερα επίπεδα παρατηρούνται κατά το καλοκαίρι ενώ χαμηλότερα τον χειμώνα.
Στις 17 Ιανουαρίου του 2021 οι δύτες συνέχισαν την υποβρύχια εξερεύνηση Νότια από την είσοδο του νερού στην προσπάθεια τους να εντοπίσουν και να συνδεθούν υποβρυχίως με το πηγάδι. Επίσης να εξερευνήσουν και να χαρτογραφήσουν περαιτέρω αυτό το μεγάλο συγκρότημα υποβρύχιων στοών. Υποβρυχίως οι στοές προς αυτήν την κατεύθυνση φαίνονται μεγαλύτερες και σε καλύτερη κατάσταση από αυτές που συναντήθηκαν στη διαδρομή προς Βορρά στην προηγούμενη κατάδυση τον Δεκέμβριο. Περισσότερη γραμμή μίτο προστέθηκε σε αυτό το τμήμα επεκτείνοντας την απόσταση που είχε χαρτογραφηθεί υποβρυχίως τον Σεπτέμβριο του 2020. Οι δύτες βρίσκονται πολύ κοντά στον εντοπισμό του πηγαδιού υποβρυχίως, κάτι που θα επιτύχουν στην επόμενη κατάδυση.
Στις 27 Φεβρουαρίου 2021 οι δύτες κατάφεραν να εντοπίσουν και να συνδεθούν υποβρυχίως με το πηγάδι των Σκλιβών. Αυτή ήταν η πέμπτη επίσκεψη της ομάδας στην είσοδο του νερού η οποία βρίσκεται περίπου ενάμιση χιλιόμετρο από την είσοδο του ορυχείου με αποτέλεσμα η ομάδα να πρέπει κάθε φορά να κινηθεί σε εξαιρετικά δύσκολο έδαφος. Η μεταφορά των φιαλών και του εξοπλισμού κατάδυσης είναι μια επίπονη εργασία, ενώ η διαμόρφωση του εξοπλισμού και η προετοιμασία κατάδυσης μόλις φτάσει η ομάδα στο σημείο είναι μια πρόκληση. Η υποβρύχια διαδρομή έχει χαρτογραφηθεί πλήρως χρησιμοποιώντας το εργαλείο Vplotter και απέχει συνολικά 170 μέτρα από την είσοδο του νερού. Το εργαλείο κατασκευάστηκε απο τον Στέλιο Σταματάκη μέλος της καταδυτικής ομάδας κατά την διάρκεια της πανδημίας και της καραντίνας που ακολούθησε. Για να βοηθήσει τους δύτες να εντοπίσουν το πηγάδι υποβρυχίως, ένα κόκκινο φως τυλιγμένο σε πλαστικό ρίχτηκε από την κορυφή του πηγαδιού (180 μέτρα ύψος) πριν από την κατάδυση, το οποίο οι δύτες μπόρεσαν να ανακτήσουν με επιτυχία υποβρυχίως. Η σημασία της χαρτογράφησης των στοών και των εξορυκτικών έργων υποβρυχίως δίνει μια νέα διάσταση στον τρόπο με τον οποίο οι ερευνητές βλέπουν τα ορυχεία του Λαυρίου, προσθέτοντας πληροφορίες και εικόνες που έλειπαν απο αυτούς τους σημαντικούς ιστορικούς χώρους. Συνολικά πάνω από 400 μέτρα έχουν εξερευνηθεί υποβρυχίως σε αυτό το ορυχείο.
ΒΙΝΤΕΟ
Πηγές:
-Τεχνολογικό Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου (www.Itp.ntua.gr/home_en)
-Αρχαιολογικός Οδηγός Θορικού (Υπουργείο Πολιτισμού).
-https://el.wikipedia.org
-Κώστας Παπαθανασίου: Μηχανικός της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου.
Ιστορική Έρευνα:
Βασίλης Στεργίου
Ηρακλής Κατσάρος
Μαρία Φωτιάδη
Μιχάλης Φίτρος
Νίκος Λελούδας
Κώστας Παπαθανασίου
Υποστήριξη:
Ηρακλής Κατσάρος
Κώστας Ευθημιάδης
Άκης Πάλλης
3D Χαρτογράφηση:
Γιάννης Ψαλτάκης
Ορυχειοδύτες:
Ερρίκος Κρανιδιώτης
Στέλιος Σταματάκης
Απο τα αριστερά: Ηρακλής Κατσάρος, Στέλιος Σταματάκης, Ερρίκος Κρανιδιώτης, και Κώστας Ευθημιάδης. Φωτογραφία Άκης Πάλλης.
Do what you can’t
Greek 
English